Page 21 - Уран зохиол

ХИЧЭЭЛ, СУРГАЛТЫН ҮР ДҮНГ ҮНЭЛЭХ ШАЛГУУРЫГ ХЭРЭГЛЭХ ЗӨВЛӨМЖ

VII ангид “Уншсан зохиолын талаар мэдрэмж сэтгэгдлээ бичихдээ дүр, орчин, харилцан яриа
оруулан уран дүрслэл ашиглан зохион бичдэг” суралцахуйн үр дүнгийн үнэлгээний шалгуурыг
ашиглан өмнөх ангид судалсан нэг зохиолыг сонгон авч бичүүлнэ. Мэдээж энэ шалгуураар үнэлнэ
гэдгээ нээлттэй байлгана. Ингэж өгөх нь ч тустай. Зарим идэвхтэй сурагчийн хувьд шалгалтдаа
бэлтгэхийн тулд дахин уншиж судална. Нөгөө талаар үнэлгээний шалгуурын дээд түвшинд /IV
түвшин/ хүрэхийн тулд бие даасан үйл ажиллагаа нь идэвхэжнэ, ач холбогдол өгнө. Багш өмнөх
өгүүллэг, туужаас сонгон авч хэдэн үгэнд бичүүлэх, хугацааг тогтооно. Багш үнэлж, ангийн дунджийг
тоон аргаар илэрхийлж гарааны түвшин тогтоож болно.
Тухайн анги 35 сурагчтай гэж үзвэл:
I түвшинд: Уншсан зохиолын талаар төрсөн сэтгэгдлээ бичиж байгаа-7
II түвшинд: Зохиолоос төрсөн сэтгэгдэл юунаас болж өөрт нь нөлөөлж байгааг тайлбарлаж бичиж
байгаа-9
III түвшинд: Уншсан зохиолын талаар мэдрэмж сэтгэгдлээ бичихдээ уран дүрслэл ашиглаж
бичиж байгаа-10
IV түвшинд: Уншсан зохиолын талаар мэдрэмж сэтгэгдлээ бичихдээ дүр, орчин, харилцан яриа
оруулан уран дүрслэл ашиглан бичиж байгаа -9
Үүнийгээ дүгнэлт хийж баримт болгоод нэгэн улирлын дараа дахин түвшин тогтоогоод харьцуулалт
хийж сурагчийн хөгжил, хичээлийнхээ үр дүнг тооцно. Энэ бол сурагчдаа оношилж байгаа хэрэг
бөгөөд гарааны үнэлгээг хялбархан шийдэж буй арга болно.
Нөгөө талаар оношлох үнэлгээг сурах үйл ажиллагаанд гарч буй бэрхшээлийг олж илрүүлэхэд
ашигладаг. Ангийн ихэнх сурагч гүйцэтгэж чадахгүй байгаа чадвар болон алдаатай хийж гүйцэтгэж
буй агуулгыг мэдсэнээр багш тухайн агуулгыг эзэмшүүлэх арга барилаа өөрчилж болно. Юунаас
шалтгаалаад амжилттай сурахгүй байгааг оношилсноор алдааг засах аргыг олдог. Үүнийг ихэвчлэн
нэгж, бүлэг сэдвийн дараа /улирлын эцэс/ хийдэг. Үүний тулд бүлэг сэдвийн /нэгж/ дараа үнэлгээний
шалгуур бүрээр оношилно. Жишээлбэл:
9 ангийн “Зохиолын орчин, нөхцөл байдал нь сэдэв утгыг тодруулахад нөлөөлж буйг
шинжилдэг” гэсэн шалгуурын I түвшинд / Зохиолын орчин /орон, цаг/-ыг шинжилдэг/, II түвшинд
/Зохиолын орчин, нөхцөл байдлыг шинжилдэг/ ангийн ихэнх хүүхдүүд хамрагдаж байгаа бол III,
IV түвшинд яагаад хүрсэнгүй вэ? гэдэгт анхааран ажиллана. Зохиолын орчин, нөхцөл байдал нь
сэдвийг хэрхэн тодруулж буйг дутуу ойлгосон эсвэл орчин, нөхцөл байдлыг утгатай холбож
ойлгох нь дутмаг байгааг илрүүлнэ. Түүнийхээ дагуу дахин давтан судлах юм уу, эсвэл ухагдахууны
тухай ойлголт өгч, жишээ баримтад тулгуурлан тайлбар бичүүлэх /яриулах/ замаар чадваржуулна.
Орчин нөхцөл/ орон цаг: Зохиолд хэзээ, хаана, ямар орчинд хэрэг явдал болж байгааг эрж хайж
ямар үг, өгүүлбэрээр илэрч байгааг ялгуулна. Тэр нь сэдэв, утгыг бүрдүүлэхэд яаж нөлөөлөв гэдгийг л
тодорхойлж холбож илэрхийлэхэд оршино.
Утга/сэдэв: Нэг зохиол хэд хэдэн утга санааг дэвшүүлж болно. Гол утга санаа гэдэг бол баригдашгүй
зүйлийг эрж олох гээд учиргүй олон зүйл хийх хэрэггүй. Харин уншигч өөрийн үзэл бодлыг
илэрхийлэх л чухал. Сэдэв гэдэг бол шууд ба шууд бусаар өгүүлж байгаа санаа юм. Зохиолыг унших
үед танд төрсөн бодол буюу зохиолч танд юуг ойлгуулж, юуг сургахыг хүссэн байна, түүнийг
сэдэв гэнэ. Уран зохиолын сэдэв нь ихэвчлэн амьдралыг таниулахад чиглэсэн байдаг. Зохиолч
сэдвээр дамжуулан хүний мөн чанар, амьдралын утга учир болоод хорвоогийн жамыг уншигчдад
таниулахыг зорьдог. Тэгвэл орчин, нөхцөл байдал нь сэдэв утгыг тодруулахад хэрхэн нөлөөлж
байгааг холбож тодорхойлуулна.
Үлгэрлэвэл: Ж. Лхагва “Эвэр” өгүүллэгийн үйл явдлын орчин нөхцөл, орон цагийг илэрхийлсэн
үг хэллэгийг түүж бичих:
Орчин нөхцөл нь:
Янгирын сүрэг-
Хавцлын ирмэг нарийн жимээр бэдрэх-
Орон цаг: Алтайн хүрэн цохионы нөмөр-

17