Page 20 - Уран зохиол

ХИЧЭЭЛ, СУРГАЛТЫН ҮР ДҮНГ ҮНЭЛЭХ ШАЛГУУРЫГ ХЭРЭГЛЭХ ЗӨВЛӨМЖ

Явцын үнэлгээнд олон арга хэлбэрийг ашиглахаас гадна үнэлгээний шалгуурыг хэрхэн хэрэглэх вэ?
гэдэг чухал. Үнэлгээний шалгуурыг нээлттэй, ил тод байлгаснаар сурагч ахиц дэвшлээ тооцож
мэдэж байх боломжийг бүрдүүлж байгаа. Гагцхүү багш дэмжиж, хөгжлийг дэмжигч, чиглүүлэгч
байх ёстой. Үлгэрлэвэл: 7 ангийн үнэлгээний “Задлан шинжлэх” нэгжийн: “Сурагч зохиолын
далд утгыг уран дүрслэлийн учир холбогдлоор тайлбарлаж чаддаг болно” суралцахуйн үр дүнг
хэрэгжүүлэхдээ шалгуурт тохирсон ялгаатай даалгаврыг өгөх. Тийм учраас багш шалгуурын ялгааг
сайтар ойлгох нь чухал юм.

ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ХҮРЭХ ТҮВШИН
I II III IV
Уран дүрслэл Уран дүрслэл Зохиогчийн үг Зохиолчийн үг
(амьдчилал, адилтгал)- (амьдчилал, адилтгал)- сонголт, уран дүрслэл сонголт /онцлог/,
ийн аль нэгийг эхэд ийг хоёуланг нь эхэд (амьдчилал, адилтгал)- уран дүрслэлийн учир
хэрэглэсэн учрыг хэрэглэсэн учрыг ийг эхэд хэрэглэсэн холбогдлоор далд утгыг
тайлбарладаг. тайлбарладаг. учрыг тайлбарладаг. тайлбарладаг.

I түвшний шалгуур бол амьдчилал, адилтгалын жишээг олохоос гадна аль нэгийнх нь эхэд
хэрэглэсэн учрыг тайлбарлаж чаддаг байна. Нөгөөг нь эс чадна. Үүний тулд л шалгуурыг алхамчилж
нарийвчилсан хэрэг. Суралцагч аль нэгийнх нь /эхэд хэрэглэсэн/ учрыг тайлбарлаж чадахгүй, эсвэл
төөрөгдөөд байгааг багш ч мэддэг, сурагч өөрөө мэддэг бол түүнд тохирсон дасгал даалгавар өгнө.
Оноосон дасгал ажлыг сурагчид гүйцэтгэнэ. Зөвлөхдөө “Чи үүнийг мэдэж байгаа юм чинь үүнийг
бол чадна” гэж дэмжихээс өгсүүлээд яагаад ингэж илэрхийлэв, үүгээрээ дамжуулж ямар утгыг
далдалсан байна, илрүүлдэг ийм ийм арга байдаг гэдгийг жишээнд тулгуурлан тайлбар хийх, үзэж
судалж буй зохиолоос нь жишээ олуулж тайлбарлуулна. Эсвэл амьдчилал, адилтгалын аргыг өргөн
хэрэглэсэн зохиол, үздэг кино гэх мэтэд тулгуурлан гүйцэтгүүлнэ.
II түвшний шалгуур хангахын тулд амьдчилал, адилтгал эхэд хэрэглэсэн учрыг тайлбарладаг
чадвартай байна. Үүний тулд зохиолд ийм ийм адилтгал амьдчилал/-ыг хэрэглэжээ. Хэрэглэсэн
учрыг жишээд тулгуурлан тайлбарлуулна. Амьдчилал бол амьд юмны шинж чанарыг төстэй
байдлаар нь амьгүй бодист шилжүүлэн аваачиж дүрсэлдэг. Ийм жишээг олуулаад эхэд ямар үүрэг
гүйцэтгэв, үүгээр дамжуулж хүний зан чанар, нийгэм, соёлыг утга далдлагдав. Адилтгал бол хоёр
юм үзэгдлийн адил төстэй байдалд үндэслэсэн байдаг. Адилтгагч адилтгуулагчийн харьцаагаар
ямар далд утгыг илэрхийлж байна. Эдгээр нь зохиолыг уран сайхан болгоход хэрхэн нөлөөлдгийг
жишээгээр тайлбарлуулна.
III түвшний шалгуур хангахын тулд амьдчилал, адилтгалын хоёуланг эхэд хэрэглэсэн учрыг
тайлбарладаг чадвартай байхаас гадна зохиогчийн үг сонголтын учрыг тайлбарладаг байх. Өөрөөр
хэлбэл зохиолын дүр болон аливаа зүйлийн тодотгож байгаа үг хэллэг ямар үүрэгтэй хийгээд
онцлогтой болохыг тайлбарладаг болно. Ингэхийн тулд судалж буй зохиолын онцлог үгийг сонгон
тайлбарлуулна.

IV түвшний шалгуур хангах сурагч нь зохиолчийн үг сонголт /амьдчилал, адилтгал/-ын
онцлогийг тайлбарлахаас гадна уран дүрслэлийн учир холбогдлоор далд утгыг хэрхэн бүтээж байгааг
тайлбарлах чадвар юм. Энэ мэтээр үнэлгээний шалгууруудыг явцын үнэлгээнд үр дүнтэй хэрэгжүүлж
чадвал задлан шинжилж тайлбарлах чадвар нь ахих болно. Тайлбарлана гэдэг бол нэгхэн үйлээр
хязгаарлагдахгүй хэрэг. Бодох, шалтгааныг олох, эргэцүүлэх, ярих, бичих гээд олон үйлдлүүдийн
нийлбэр юм.
Оношлох үнэлгээнд үнэлгээний шалгуурыг хэрэглэх
Сургалт эхлэхээс өмнө буюу явцад /улирлын эхэнд юм уу тодорхой бүлэг сэдвийг судлахын
өмнө/ суралцагчийн мэдлэг чадварыг түвшинчилнэ. Үнэлгээний үр дүнд багш хичээлээ юунаас
эхлэх, сурагчид ямар мэдлэг, чадвартай байгааг мэдэх боломж олгоно. Тухайн сэдвээр суралцагчид
хангалттай мэдлэг, чадвартай байвал хичээлийн агуулгыг өргөжүүлэн, хүндэвтэр дасгал даалгаврыг
сонгоно. Хэрэв суралцагчид хангалтгүй байвал үндсэн ойлголт өгөх, дөхүүлэх ба энгийн болон
хөнгөвчилсөн дасгал, давтлагыг гүйцэтгүүлэх зэргээр ажиллах хэрэгтэй болно. Үлгэрлэвэл:

16